Ngày 13/11, tại cuộc đàm phán về khí hậu COP26 của Liên hợp quốc, các nhà đàm phán đã đóng một thỏa thuận thiết lập các quy tắc cho thị trường carbon. Mở ra khả năng chi hàng nghìn tỷ đô la để bảo vệ rừng, xây dựng các cơ sở năng lượng tái tạo và các dự án khác nhằm chống lại biến đổi khí hậu.
Thỏa thuận cuối cùng được gần 200 quốc gia thông qua sẽ thực hiện Điều 6 của Thỏa thuận Paris năm 2015, cho phép các quốc gia đáp ứng một phần các mục tiêu về khí hậu bằng cách mua các khoản tín dụng bù đắp đại diện cho việc cắt giảm khí thải của các quốc gia khác.
Bên cạnh đó, các công ty và quốc gia có rừng che phủ rộng lớn, đã thúc đẩy một thỏa thuận mạnh mẽ hơn về thị trường carbon do chính phủ lãnh đạo ở Glasgow, với hy vọng cũng hợp pháp hóa các thị trường bù đắp tự nguyện đang phát triển nhanh chóng trên toàn cầu.
Khói bốc lên từ ống khói tại một nhà máy luyện cốc ở Hợp Phì, tỉnh An Huy ngày 2/10/2010
Tuy nhiên, những nhà phê bình đang lo ngại rằng, việc bù đắp có thể đi quá xa khi cho phép các quốc gia tiếp tục thải ra khí làm nóng lên khí hậu, khiến một số người cảnh giác với một thỏa thuận vội vàng.
Trên một phương tiện truyền thông xã hội Bộ Môi trường cho biết, thỏa thuận này là “một chiến thắng của Brazil” khi quốc gia này đang hướng tới trở thành một “nhà xuất khẩu lớn” đối với các khoản tín dụng carbon. Theo đó, Brazil là nơi có phần lớn rừng Amazon và tiềm năng rất lớn để xây dựng các nhà máy năng lượng gió và năng lượng mặt trời.
Trưởng đoàn đàm phán của Brazil, Leonardo Cleaver de Athayde chia sẻ: “Nó sẽ thúc đẩy đầu tư và phát triển các dự án có thể mang lại mức giảm khí thải đáng kể”.
Song, các quốc gia dễ bị tổn thương nhất bởi tác động của khí hậu đã báo hiệu mối quan tâm về việc bù đắp có thể mở ra cho các hành vi lạm dụng cho phép các tác nhân xấu tránh cắt giảm lượng khí thải. Đặc phái viên Khí hậu của Quần đảo Marshall, Tina Stege cho biết: “Về Điều 6, chúng tôi sẽ cần phải tiếp tục cảnh giác chống lại việc rửa xanh”.
Nhìn lại quá khứ
Thỏa thuận mới đã khắc phục được một loạt điểm mấu chốt góp phần dẫn đến thất bại của hai cuộc họp khí hậu lớn trước đó. Cụ thể, trước đây có bất đồng về việc đánh thuế đối với một số ngành kinh doanh carbon nhằm mục đích tài trợ cho việc thích ứng với khí hậu ở các quốc gia nghèo hơn. Còn thỏa thuận lần này đã giải quyết vấn đề trên bằng một thỏa hiệp có cách tiếp cận hai chiều.
Các giao dịch bù trừ song phương giữa các quốc gia sẽ không phải chịu thuế. Thỏa thuận cho thấy các quốc gia đang phát triển đầu hàng trước các yêu cầu của các quốc gia giàu có, bao gồm cả Hoa Kỳ khi phản đối mức thuế.
Trong một hệ thống tập trung riêng để phát hành bù đắp, 5% số tiền thu được từ bù đắp sẽ được thu để chuyển vào quỹ thích ứng cho các nước đang phát triển, nếu 2% tín dụng bù đắp sẽ bị hủy bỏ. Điều đó nhằm tăng cường cắt giảm phát thải tổng thể bằng cách ngăn chặn các quốc gia khác sử dụng các khoản tín dụng đó như một khoản bù đắp để đạt được các mục tiêu khí hậu của họ.
Một điều khoản khác để giải quyết cách chuyển các tín chỉ carbon được tạo ra theo Nghị định thư Kyoto cũ (trước đó là Thỏa thuận Paris), sang hệ thống thị trường bù đắp mới.
Các nhà đàm phán đã đạt được một thỏa thuận đặt ra một ngày giới hạn với các khoản tín dụng phát hành trước ngày đó sẽ không được chuyển tiếp.
Theo phân tích của Viện NewClimate và các tổ chức phi lợi nhuận Oko-Institut, thỏa thuận cuối cùng sẽ chuyển nhượng bất kỳ khoản bù đắp nào được đăng ký kể từ năm 2013. Điều này sẽ cho phép 320 triệu khoản bù đắp, mỗi khoản đại diện cho một tấn CO2, tham gia vào thị trường mới.
Thế nhưng, các nhà vận động cũng đã cảnh báo chống lại việc làm tràn ngập thị trường mới bằng các khoản tín dụng cũ và đặt ra nghi ngờ về lợi ích khí hậu của một số. Chuyên gia về thị trường carbon, Brad Schallert, thuộc Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới cho biết, thời điểm năm 2013 “không ổn, vì vậy việc của các quốc gia mua sẽ là chỉ nói ‘không’ với chúng”.
Tính toán trùng lặp
Một trong những điểm gây tranh cãi nhất là câu hỏi liệu các khoản tín dụng có thể được yêu cầu bởi cả quốc gia bán chúng và quốc gia mua hay không. Một đề xuất của Nhật Bản đã giải quyết vấn đề và nhận được sự ủng hộ từ cả Brazil và Hoa Kỳ. Sự kiên quyết trong quá khứ của Brazil về việc cho phép tính hai lần đã dẫn đến một thỏa thuận Điều 6 trong quá khứ.
Theo thỏa thuận, quốc gia tạo ra một khoản tín dụng sẽ quyết định xem có ủy quyền bán cho các quốc gia khác hay được tính vào các mục tiêu khí hậu của họ. Nếu được ủy quyền và bán, quốc gia bên bán sẽ thêm một đơn vị phát thải vào kiểm đếm quốc gia của mình và quốc gia mua sẽ khấu trừ một đơn vị, để đảm bảo việc cắt giảm khí thải chỉ được tính một lần giữa các quốc gia.
Các quy tắc tương tự cũng áp dụng cho các khoản tín dụng được sử dụng rộng rãi hơn cho “các mục đích giảm thiểu quốc tế khác” - từ ngữ mà một số chuyên gia cho biết, có thể bao gồm một kế hoạch toàn cầu để bù đắp lượng khí thải hàng không, đảm bảo tính hai lần cũng không xảy ra ở đó.
Matt Williams, một chuyên gia về khí hậu tại Đơn vị Tình báo Khí hậu và Năng lượng thông tin, thỏa thuận cuối cùng tốt hơn nhưng không hoàn hảo.
“Chúng tôi đã thấy những khả năng tồi tệ nhất đối với việc đếm hai lần lượng khí thải cắt giảm được thắt chặt hoặc đề phòng. Điều đó không có nghĩa là nó bị loại trừ hoàn toàn”.
Minh Huy/Dịch theo Reuters
Bình luận